حلال شیمیایی چیست؟
مایعاتی که قابلیت حل جامدات ، گازها و مایعات دیگر را دارند ، بدون اینکه تغییری در ماهیت ماده حل شده بوجود آورند را حلال شیمیایی گویند.
کاربرد حلال های شیمیایی در صنایع مختلف
- صنعت نفت
- صنایع لاستیک سازی
- چرم مصنوعی
- صنعت جوهرسازی
- فلزکاری
- در خشکشویی (شستشو و لکه گیری)
- آفت کش ها
- محصولات بهداشتی و آرایشی
انواع حلال های آلی
حلال های آلی کاربردهای وسیعی دارند و می توان گفت که پُرمصرف ترین گروه حلال ها هستند. این گروه شامل :
- هیدروکربن ها
- الکل ها
- کتون ها
- آمین ها
- استرها
- گلیکول ها
- هالیدهای الکیل یا آروماتیک
- گلیکول اترها
در مطلب ذیل تمرکز خود را بر روی گروه الکل ها گذاشته و سه عضو مهم این گروه یعنی متانول ، اتانول و ایزوپروپیل را مورد بررسی قرار خواهیم داد. متانول بیشترین کاربرد صنعتی ، اتانول و ایزوپروپیل الکل علاوه بر کاربرد صنعتی دارای کاربردهای پزشکی مهمی نیز می باشند.
متانول چیست؟
این الکل برای نخستین بار توسط بویل در سال 1669 میلادی کشف شد. این ماده از تقطیر چوب به دست آمد و اکنون یکی از پُرمصرف ترین حلال های آلی به شمار می رود. متانول را الکل چوب نیز می نامند. کلمه متانول از لغت یونانی متی به معنی «شراب» و ایلو به معنی «چوب» گرفته شده است. سایر نام های شیمیایی آن ، الکل متیلیک یا متیل الکل نیز می باشد. متانول مایعی بی رنگ ، زلال همچون آب و با بویی ملایم با ساختار مولکولی زیر می باشد:
فرمول شیمیایی متانول
خواص متانول به عنوان حلال شیمیایی
متانول به دلیل ویژگی های منحصر به فرد خود می تواند واکنش های متعددی را با ترکیبات شیمیایی دهد و حاصل این فرآیند مواد شیمیایی جدیدی باشد. به طور مثال با کربونیل نمودن آن ، استیک اسید تهیه می گردد. همچنین از ترکیب متانول با کربن مونوکسید نیز اسید استیک تولید می شود. ار دیگر مواد مهمی که توسط متانول تولید می گردد ترکیب آن با کربن مونوکسید و هیدروژن است که حاصل ، اتانول می باشد.
موارد مصرف متانول
بیشترین میزان استفاده متانول در صنعت برای تولید فرم آلدئید می باشد.
اسید استیک ، متیل متاکریلات ، متیل آمین ها ، متیل هالیدها ، دی متیل ترفتالات ، متیل بوتیل اتر (MTBE) ، اُکسینل که مخلوطی از متانول – بوتیل الکل است و برای بهبود اُکتان بنزین به کار می رود ، توسط این الکل تهیه می شود.
بیشتر بخوانید : از جمله مواردی که در حال بررسی دانشمندان می باشد ، کاربرد مستقیم این نوع الکل در سوخت ها می باشد به گونه ای که می توان از آن به عنوان جانشینی برای سوخت دیزل ها یا یک ارزان کننده بنزین استفاده نمود. از دیگر موارد استفاده متانول در تولید پروتئین های تک سلولی می باشد که از آن به عنوان SCP ها یاد می کنند. SCP ها به عنوان افزودنی های غذای حیوانات کاربرد دارند.
اتانول چیست؟
از دیگر حلال های شیمیایی ، اتانول ، اتیل الکل یا الکل اتیلیک می باشد که به عنوان حلال ، گندزا ، ضدیخ و به عنوان واسطه برای تهیه مواد شیمیایی کاربرد فراوانی دارد.
اتانول مایعی بی رنگ ، زلال ، فرار و قابل اشتعال است. خواص فیزیکی و شیمیایی آن به گروه هیدروکسیل (OH) مربوط می شود. این گروه باعث ایجاد قطبیت در مولکول می شود.
نقطه انجماد آن 114/1- درجه سانتی گراد و نقطه جوش آن 78/32+ درجه سانتی گراد می باشد.
فرمول شیمیایی اتانول
روش های تولید اتیل الکل صنعتی
- روش سنتزی از اتیلن
- محصول جانبی عملیات صنعتی معین
- تخمیر شکر ، نشاسته یا سلولز
کاربردهای اتیل الکل به عنوان حلال شیمیایی
اتانول یک ماده خام با اهمیت در تهیه داروها ، پلاستیک ها ، لاک ها ، پولیش ها ، پلاستی سایزرها ، عطرها ، مواد شستشو دهنده و مواد آرایشی می باشد. این الکل صنعتی دومین حلال مهم بعد از آب است که با حجم زیادی در صنعت به کار می رود.
در گذشته اتانول به عنوان ضدیخ کاربرد زیادی داشت ولی هم اکنون مونو پروپیلن گلیکول جایگزین آن شده است.
استفاده از اتانول در محصولات آرایشی بهداشتی
این ماده در لوسیون ها به عنوان یک ماده نگهدارنده برای جلوگیری از جدا شدن مواد لوسیون از یکدیگر استفاده می شود. به علاوه به عنوان ماده قابض برای پاکسازی پوست در کرم های بهداشتی و در اسپری های مو به عنوان کمک کننده به خاصیت چسبندگی مواد به کار رفته در آن ، کاربرد دارد.
استفاده از اتانول در موارد پزشکی
اتانول در از بین بردن میکرو ارگانیسم ها مانند باکتری ها ، ویروس ها و قارچ ها بسیار موثر واقع می شود ، از این رو در تولید ضدعفونی کننده های دست برای بیمارستان ها و تهیه دستمال های مرطوب کاربرد زیادی دارند. البته این را در نظر داشته باشید برای رسیدن به این مطلوب ، غلظت اتانول باید حداقل 70 درصد باشد.
از دیگر موارد استفاده اتیل الکل ، در دهان شویه ها می باشد که موجب می شود مواد تشکیل دهنده آن بهتر به پلاک دندان ها نفوذ پیدا نمایند. معمولاً دهان شویه ها حاوی 25 درصد اتانول می باشد.
استفاده از اتانول در مصارف سوختی
از اتانول در تولید بنزین نیز استفاده می شود، ترکیب سوخت اتانول دارای حرف E است که عدد کنار آن درصد اتانول موجود در ترکیب را نشان می دهد، مثلا E10 حاوی 10 درصد اتانول و 90 درصد بنزین به منظور اکسیژن رسانی سوخت و کاهش آلودگی هوا می باشد.
ایزوپروپیل الکل چیست؟
این الکل ، دومین محصول الکلی تجاری می باشد. از جمله های الکل های سبک است و به نام های پروپیل الکل ، 2-پروپانول ، دی متیل کاربینول نیز شناخته می شود. دلیل استفاده از ایزوپروپیل الکل به عنوان حلال شیمیایی را می توان به قیمت ارزان تر آن ، عدم اعمال قوانین دولتی و سمیت پایین نسبت به اتانول اشاره نمود.
ساختار شیمیایی ایزوپروپیل الکل
خواص ایزوپروپیل الکل به عنوان حلال شیمیایی
ایزوپروپیل الکل مایعی فرار ، بی رنگ و قابل اشتعال می باشد. بوی آن مشابه بوی مخلوطی از اتیل الکل و استن است و دارای مزه تلخ می باشد.
نقطه جوش در حالت 91% حجمی ، 80/4 درجه سانتی گراد و نقطه انجماد آن 50- می باشد.
ایزوپروپیل الکل می تواند اکسید ، استری ، اتری ، آمین دار و هالوژن دار شود یا هیدروژن گیری نماید و می توان گفت که خیلی آسان تر از الکل های نوع اول مانند پروپیل الکل نرمال یا اتانول تبدیل شود یا تغییر یابد.
کاربردهای ایزوپروپیل الکل
ایزوپروپیل الکل مصارف شیمیایی ، حلالی و پزشکی دارد. از این نوع حلال شیمیایی برای تولید مواد کشاورزی ، دارویی ، کاتالیزورهای فرآیندی و حلال ها استفاده می گردد.
|
میزان مصرف ایزوپروپیل الکل در آمریکا در سال 1977 میلادی |
|
|
تهیه مواد شیمیایی |
درصد |
| استن | 38 |
| پوشش ها (رنگ ها) | 30 |
| داروها و محصولات آرایشی | 10 |
| صادرات | 7 |
| سایر مواد شیمیایی مختلف | 7 |
| متفرقه | 8 |
از جمله مصارف مهم ایزوپروپیل در صنعت به عنوان ماده اولیه برای تولید استن می باشد. همچنین برای انواع روغن ها (مواد نفتی) ، صمغ ها ، پرافین ها (وکس ها) ، رزین ها و آلکوئیدها یک حلال خوب به شمار می رود و به منظور تهیه سیمان ، آستری ها ، رنگ ها و مرکب های چاپ مصرف زیادی می شود.
این حلال به میزان قالب توجهی برای تولید محصولات آرایشی ، بهداشتی نظیر شامپوها ، عطرها ، لوسیون ها لاک های ناخن ، موبرها ، تونرهای تمیزکننده پوست به کار گرفته می شود.
تعدادی زیادی از محصولات آئروسل دارای حلال ایزوپروپیل می باشند. مانند اسپری های مو ، پمادهای سوختگی ، پولیش های کفش ، حشره کش ها ، پاک کننده های کف ، جلا دهنده ها و پارافین ها ، رنگ ها ، اسپری های ضدقارچ ، مواد ضدچروک لباس ، اسپری های شیشه شور ، اسپری های تازه کننده های هوا و غیره.
استفاده از ایزوپروپیل الکل در موارد پزشکی
از جمله کاربردهای پزشکی مهم ایزوپروپیل ، به عنوان یک ماده میکروب کش و ضدعفونی کننده برای مصارف خانگی ، بیمارستانی و صنعتی می باشد. میزان تأثیر ایزوپروپیل الکل نسبت به اتانول به عنوان ضدعفونی کننده ، دو برابر بیشتر است. از این الکل در مواد دارویی نظیر مواد بیهوش کننده موضعی و محلول های شستشو برای بخیه های جراحی و زخم بندی نیز استفاده می گردد. (ایزوپروپیل الکل اغلب در پدهای ضد عفونی استفاده می‌شود که معمولاً پنبه یا گاز است که با محلول ۶۰ تا ۷۰ درصد الکل رقیق شده در آب مرطوب می‌شود. این پدها توسط متخصصان پزشکی برای انجام وظایفی نظیر پاکسازی ابزارهای کوچک، پاک کردن سطوح و تمیز کردن پوست بیمار قبل از تزریق استفاده می‌شود.)
ایزوپروپیل الکل یا اتانول ؟ تفاوت این دو ضدعفونی کننده در چیست؟
هر دو نوع الکل خاصیت ضدعفونی کنندگی دارند اما تفاوت های ظریفی دارند که عبارتند از :
- اتانول با از بین بردن باکتری ها ، ویروس ها و حل کردن چربی ها می تواند یک ضدعفونی کننده با کارایی بالا در محیط های آلوده محسوب شود ولی در برابر هاگ ها ، اثری از خود نشان نمی دهد. از دیگر موارد مهمی که لازم است به آن اشاره نمود ، میزان غلظت اتانول می باشد که بهتر است به صورت 70 درصد استفاده گردد چون در غلظت های بالاتر به سرعت تبخیر شده و در غلظت های پایین تر نیز اثرش کاهش می یابد. اتانول را نباید به تنهایی در فرمولاسیون صابون ها و دستمال های مرطوب به کار برد زیرا پوست را خشک و زبر می نماید. در کنار آن باید از مواد نرم کننده نظیر گلیسیرین و … نیز بهره گرفت.
- ایزوپروپیل به الکل مالشی معروف است و با سرعت مشابه اتانول تبخیر می شود و به همان شیوه سلول های باکتریایی و ویروسی را از بین می برد و اغلب به عنوان آنتی سپتیک در بیمارستان ها استفاده می شود ، اما از آن جا که روی بافت های زنده پوست تأثیر چندانی ندارد ، برای ضد عفونی کردن پوست بهتر از اتانول است.
- لازم به ذکر است بدانید اتانول بر روی ویروس ها موثرتر می باشد اما پروپانول می تواند تأثیر بیشتری بر روی باکتری ها داشته باشد.
نتیجه گیری
به طور کلی می توان نتیجه گرفت که در محیط های کاملاً آلوده ، تأثیر الکل ایزوپروپیل بهتر از اتانول می باشد. شاید علت آن باشد که برای تأثیر بهتر الکل اتانول ، به دما و زمان کافی نیاز است، با توجه به لزوم داشتن سرعت عمل در بخش های حساس، بهتر است از مواد با ویژگی تأثیر سریع و بدون نیاز به شرایط خاص استفاده شود که الکل ایزوپروپیل دارای این ویژگی ها است. ترکیب الکل ها با هم نیز می تواند خاصیت اثر بخشی ماده ضد عفونی کننده را بهبود ببخشد.
یکتا پلیمر پارسا | فروش انواع حلال شیمیایی
عرضه حلال های شیمیایی با قیمت های مناسب و از بهترین برندهای موجود سطح دنیا در تخصص ماست.
یکتا پلیمر پارسا معتبرترین مرجع خرید و فروش مواد شیمیایی ، مواد پلیمری و سایر محصولات آزمایشگاهی با سال ها تجربه ، آماده خدمات رسانی به شما مشتریان بزرگوار می باشد.
